Canalblog
Editer l'article Suivre ce blog Administration + Créer mon blog
Publicité
auvergnat oûbirnhat
28 mars 2022

la batalho soubre la Seibi

9. La batalho soubre la Seibi

 

 

La preséncio coustanto del perilh desvouloupo la vigilanço e la finesso de percepciou. Tant alassats qu’eran, garderan noustos fardos e leisseran lei sèlo à noùsti chavals. Boutèri lou mauser din la pocho interiouro del mantèl e coumencèri de finta à moun entour, en lucant be cado persouno. Descoubriguèri d’en primier una crosso de fuzilh escoundudo souto la pilo de cabessaus que i o toujour din li gronds lèits de païsôs. Puèi remarquèri que lis emplegats de l’oste dintrabou tout lou temp din la pèço, per prendre d’ordres. Semblabou pas èsse de simples pacandous, maugrat qu’aguèssou de barbos loungo e gourlos. Me luquèrou be e nous leissèrou pas jamai soulets ammé nouste oste, ni moun amic, ni ieu. Pougueran pas re devinha.

 

Irousomen, lou gouvernadour souiote dintrè e remarquè noustos relacious maufizançouso e tibados, e coumencè d’esplica en lingo souioto so que sabio de nautres.

  • Vous damondi perdou, ço-nous diguè lou couloun, mas sabet vous-meme que d’uèi, per un ounèste ome qu’on trobo, i o detz milo assassis ou raubaires.

 

Acò dit, charreran mai libromen. Aprengueran que noste oste avio recebut la nouvèlo qu’una bando de bolsheviks avio l’estiganso de l’ataca durant lour espediciou de perseguido dis ouficiers cousaques que demourabou din l’oustau per entre-vaus. Avio aprés també que lou destacomen avio disparegut. Mas lis entressinhos que li aduzion rassigurèrou pas coumplètomen lou vièlh, qu’avio oûzit parla d’un fort destacomen de roùjis que venio dei frountieros del district d’Usinsky à la rechirco di Tatares, que fugissiou ammé lours bèstios vers la Moungoulio del sud.

  • D’una minuto à l’auto, cranhan qu’arribèssou, so-me diguè moun oste. Moun Souiote ve de m’avisa que li roùjis sou ja en trin de passa la Seibi e que li Tatares sou prèste à coumbatre.

 

Soûteran laidounc per averiga noustos sèlos e noùstis basts. Meneran li chavals per lis escoundre din li gaspalhats pas lonh d’aqui. Tengueran prèstes noùsti fuzilhs e noùsti pistoulets e prengueran pausiciou darrié la palissado, per finta l’arribado de l’enemic coumu. Uno ouro d’espèro peniblo coumencet. Puèi un dis oubriers venguet del bosc, que nous diguet :

  • Passou nousto palu… lou coumbat coumenço.

 

Fetivomen, coumo per counfirma, di boscs venguè uno espetado, seguido d’una fuzilhado de mai en mai nouirido. Lou coumbat s’aturabo de l’oustau. Auzigueran lèu la trepijiado di chavals e li crits fouretges di souldats. Un moument daprès, tres de guéchi dintrabou din l’oustau, que fugissiou la routo balajado di dous coustats per lou fioc di Tartares. Renegabou engertablomen. Un de guìchi traguè soubre nouste oste que trantalhè e toumbè de ginoulhous, del temp que sa mô chircabo la carabino escoundudo souto li cabessaus.

  • Quau sèt vous ? ço-damandè un di souldats en se virant vers nàutri en levant soun fuzilh.

 

Respounderan à cops de pistoulet, ammé succès, qu’un souldat soulet escapè per la porto : toumbè soubre un oubrier din la court, que l’escanè. Lou coumbat èro feroun. Li souldats cridèrou per souna d’ajudo. Li rouje èrou aliniats loung del valat, soubre l’orle de la routo, à tres cent pas de l’oustau, e respoundiou al fioc di Tartares que lis encerclabou. Quauques souldats courrèrou vers l’oustau per ajuda lours coulegos, mas d’aquel cop auzigueran un fioc de salvo. Lis oubriers de nouste oste traziou coumo à la manobro, calmomen e precisomen. Cinq souldats roujes jasiou soubre la routo, mentre que lis àutri s’aclatabou din lour valat. Abans gaire nous entracheran que coumençabou d’avança en se rebalant vers l’estremitat del valat, vel bosc ount aviou leissat lours chavals. Lis espetados se faziou de mai en mai distantos, e vegueran lèu cinquanto ou sieissanto Tartares que perseguiou li roujes per la prado.

 

Demoureran dous jiours à nous repausa, soubre la Seibi. Lis oubriers de nouste oste èrou en realitat d’ouficiers que s’escoundiou. Nous damandèrou la permissiou de nous acoumpanha e counsentigueran.

 

Agaro avion uno gàrdio de uèit ouficiers armats, e tres chavals de bast. Traverseran una manhifico valado entremié la Seibi e l’Ut. Al mié d’uno prado, vegueran un grand tibanèl, ammé dous abrics de brinchum, e à l’entour una foulo de cinquanto à sieissanto persounos. Quand sourtigueran de la sèuvo, venguèrou jouiousomen nous dire la bouno vengudo. Ero un camp d’ouficiers e de souldats russes qu’aviou fugit de Siberio e qu’èrou venguts chas li coulouns e li riches païsôs de l’Urianhai.

  • Qué fazet eici, so-lour damanderan am un pauc d’espant.

  • Alèro sabet pas ço que s’es passat ? so-nous diguè un ome prou vièlh que se sounabo lou courounèl Ostròvsky. Din l’Uriankhai, lou coumissàri poulitique o beilat l’ordre de moubilisa toùti lis omes al dissus de vint-e-uèit ons e li destacomens avansou vers la vilo de Belotzarsk. Despoulhou li coulouns e li païsôs e tuou li que toumbou din lours môs. Nous escoundan d’aquessos bandos.

 

 

Lou camp avio sege fuzilhs e tres granados que pertanhiou à un Tatare que vouiajabo ammé sa guido Kalmouko per ana veire si troupèls en Moungoulio oucidentalo. Espliqueran que la toco de nouste vouiatge èro de traversa la Moungoulio per ana al port lou mai pròchi soubre lou Pacifique. Lis ouficiers me damandèrou de li prendre ammé ieu. Acciptèri. Una recouneissenço que fagueran nous moustrè que i avio pas de partidàri près de l’oustau del païsô que devio nous faire darca l’Enissèi pichou. Nous encamineran atôlèu per passa al mai viste aquel aire perilhous de l’Enissèi e per nous enfounça din la sèuvo endelai. La nèu toumbabo, mas foundio tôlèu. Abans la nueit, un vent negre s’enaussè, un vent glaçat que faguè uno ecirado. Tard din la nueit arriberan à la ribèiro. Nouste couloun nous aculiguè ammé simpatìo e oufriguè tôlèu de nous passa din soun bac e de faire traversa li chavals à la nado, maugrat que i ajo inquèro de glaçous que veniou dei sourgos. Durant aquelo charrado, un dis oubriers del païsô, di piaus rous, e que guechabo, escoutabo atentivomen en nous roudant sèns relàmbi. Subran dispareguè. Nouste oste s’en entrachè, e nous diguè d’una voutz cranhtivo :

  • Es anat à la posto al vilatge, e vo guida li partidàri fin eici. Chau traversa cop-sic.

 

Alèro coumencè la mai terriblo nueit de nouste vouiatge. Proupouseran al couloun de prendre sounque nousto mangisclo e noustos municious soubre lou bac : passarion ammé noùsti chavals à la nado per esquiva de perdre de temp en passant mant-un cop. A-n-aquel endrèit l’Enissèi es larje de peraqui tres cent metres. Lou rach es rapide e la ribo davalo à pic din lou lèit prigound. La nueit èro coumplètomen negro, sèns uno estèlo din lou cèu. Lou vent siblabo en ecirado, la nèu nous bacelabo la caro. Davant nautres roudelabo lou courrent d’aigo negro, que carrejabo de tèunhes blots de glaço talhanto, que viroulejabou e s’abenabou din li revoulums. Moun chaval refuzè lountemp de davala la ribo escalabrouso, s’enarcabo e se reddissio. Lou flisquetèri de toutos mi forços soubre lou còu, tô plô que, amm una gemegado pietadouso, s’escampè din lou flume glaçat. Nous enfounceran toùti dous e aguèri ben de peno à me teni en sèlo. Eri be lèu à quauques metres de la ribo, moun chaval parabo la tèsto e lou còu tant que poudio din sis esforçs per avança, bufabo bruchousomen sans s’arresta. Sentissioi cado mouviment de si chombos que batiou l’aigo e lou tremoul de tout soun cos din aquelo esprovo. Enfi arriberan al mié de la ribèiro ounde lou rach venio plô rapide e coumençabo de nous empourta ammé guel. Din la nueit lugubro auziguèri li crits de mi coumpanhs e lei sourdos gemegados de terrour e de soufrenço di chavals. Eri din l’aigo glaçado fin lou pitre. Li glaçous floutants me veniou tusta, lis èrsos me regisclabou la caro. Avio pas leze d’agacha à moun entour ni de senti lou freid. Lou dezi animau de visca m’agantabo ; pensabi pas qu’à uno causo : se moun chaval blaquèsso din sa lhuto ammé lou courrent, èri perdut. Gardavi touto moun atenciou per sis esforçs e per sa pour. Soubtomen gemeguè, e m’entrachèri que capoussabo. L’aigo li coubrissio lei narros, que l’auzissio pas piû gaire bufa. Un gros glaçou li piquè lou cap e lou faguè chambia de direcciou, tô plô que seguissio lou rach. Lou dirigèri à grond peno vers la ribo en tirant soubre lei rennos ; mas sentissio que la forço li mancabo. Soun cap dispareguè mai d’un cop souto li revoulums de l’aigo. Chalio decida chicom. Me leissèri resquilha de la sèlo e m’i retenguèri de la mô ’squèro, e nadèri à coustat de l’animau en l’encourant de la voutz. Un moument floutè, las poto entre-doubèrto e lei maissos sarrados. Din sis ueis escaralhats legissioi una terrour indiciblo. Tôlèu qu’aguèri quitat la sèlo, èro lèu tournat mounta à la surfaço e nadabo mai calme e mai rapide. Enfi, souto lei batos de moun chaval rendut auziguèri li rouchas. Un après l’aute, mi coumpanhs remountabou la ribo. Li chavals plô dreissats aviou fach passa lours cavaliers. Plô mai lonh en avau, nouste couloun abourdabo amm las prouvendos. Sèns perdre un moument, chargueran li bagatges soubre li chavals e countunieran la routo.

 

Touto la jiournado, lou termoumetre marquè zerò ou en dejious. Arriberan pas qu’ammé la nueit ei mountonhos coubèrtos de sèuvos de melzes, ounde fagueran de grands fiocs e siqueran noustos fardos, ounde nous rescauferan enfi coumplètomen. Li chavals afamats quitèrou pas li fiocs, mas demourabou darrié nàutri, lou cap baissat, à dourmi. Plô d’ouro, lou mati, quauques Souiotes venguèrou al campomen.

  • Oulan ? ço-damandè un de guéssi ?

  • Niet, niet ! ço-venguèrou mi coumpanhs.

  • Tzagan ? ço-damandè laidounc lou Souiote.

  • A-be, a-be, ço-diguè lou Tartare, sou toùti de bloncs.

  • Mende, mende ! ço-diguèrou li Souiotes. Puèi prenguèrou uno tasso de té que biouguèrou en nous beilant de nouvèlos interessantos.

 

**

Noto de Broc :

Amm acò, saben que li Souiotes sou de Moungòus.

Aurés devinhat que « ulan » vòu dire « roùji » en moungòu, e que dounc « tzagan » vòu dire « blonc ».

Remembrat-vous lou noum vièlh de la capitalo moungolo : « Ulan Batôr » = l’erò roùji.

Dizi lou noum vièlh, puèi que chambiè en 1990, ço que li mejans francés semblou pas sabér, e la vilo se torno souna « Ourga » coumo dabans.

L’ourgo, es un pauc l’equivalent de so que lis argentis sounou « las bolas », una cordo per aganta lou bestiau, que s’achabo en tres fils, amm uno balo de metau cadu per li lesta. L’ourgo es diferento, es una loungo gimblo de dous ou tres metres, e à la fin i o una cordo amm un nous courredour.

 

« Mende » vòu dire « boujiour ».

**

 

Aprengueran que li partidàris roùjis aviou quitat lei mountonhos Tannu Ola e qu’oucupabou ammé lours abans-postes touto la regiou de frountiero de la Moungoulio per i arresta li païsôs e li Souiotes qu’i menabou lours troupèls. Passa lou Tannu Ola devenio impoussible. Vezioi pas piû qu’un mejan : ana vel sud-èst, traversa l’aire palunous del Buret Hei e atenhe la ribo sud del lac Kossogol qu’es ja soubre lou territòri de la Moungoulio pròpiomen dito. Lei nouvèlo èrou marridos. Lou primier poste moungòu del Samgaltai èro sounque à nounanto kiloumetres, mentre que lou lac Kossogol èro à mai de quatre cent cinquanto. Li chavals que mountaban aviou ja fach mai de nau cent kiloumetres soubre de meissontos routos e sèns repaus, e souvent sèns mangisclo sufizento, e poudiou piû gaire teni. Mas en pounderant à la situaciou e à mi nouvèls coumpanhs de routo, decidèri de passa pas pels mount Tannu-Ola. Aquélis omes èrou alassats mouralomen, nervous, mau vestits, mau armats, amai quauques uns èrou pas brizo armats. Sabio que din un coumbat i o pas de perilhs mai bèls que d’avedre d’omes desarmats. La panico lis aganto facilomen, perdou lou cap e perdou lis àutri. Alèri counsultèri mis amics e decidèri d’ana al lac Kossogol. Tout lou mounde counsentiguè de segre. Fagueran un merende de soupo, ammé de gros boucis de char deïn, de biscuèits e de té, e partigueran. Vers dos ouros lei mountonhos se quilhèrou davant nàutri. Erou lis esperous nord-èst di mounts Tannu-Ola, e darrié i avio la valado del Buret Hei.

Publicité
Publicité
Commentaires
auvergnat oûbirnhat
Publicité
Archives
Publicité